Informacja o działalności Koła Geografów „PENEPLENA” założonym w 1977 przy I Liceum Ogólnokształcącym im. Juliusza Słowackiego w Chorzowie.

Naukowym patronem Koła Geografów „Peneplena” jest Polskie Towarzystwo Geograficzne

Koło Geografów „Peneplena” skupia uczniów i absolwentów Uniwersyteckiego I Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego w Chorzowie – jednej z najlepszych szkół w kraju i regionie, co potwierdzają wyniki ogólnopolskich rankingów oraz egzaminów maturalnych, szkoły objętej dydaktyczną opieką Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Wysoka pozycja Liceum jest efektem bezinteresownego zaangażowania oraz zapału nauczycieli i uczniów, bardzo bogatej oferty edukacyjnej zajęć pozalekcyjnych – począwszy od edukacji europejskiej poprzez krzewienie polskiej mowy w środowiskach polonijnych Ukrainy i Zaolzia, skończywszy na klasowych obozach narciarskich czy też współpracy międzynarodowej. Szeroka gama projektów realizowanych przez placówkę, kreowanie postaw otwartych oraz aktywności w życiu szkolnym i publicznym powoduje, iż absolwenci chorzowskiego „Słowaka” należą do grupy określanej mianem ludzi sukcesu. Niewątpliwie najbardziej znanym spośród nich jest prof. dr hab. Jerzy Buzek.

Szkolne Koło Geografów „Peneplena” to ewenement na skalę co najmniej europejską. Jedną z form jego pracy jest organizowanie częstych wycieczek, warsztatów terenowych i imprez krajoznawczych przybliżających geografię od strony praktycznej. Mimo wysokich kosztów uczniowie regularnie podróżują po Polsce i większości krajów europejskich, a ulubionym celem wyjazdów są tereny górskie, gdzie człowiek najpełniej odczuwa piękno otaczającego go świata.

Od 1978 roku Koło jest organizatorem ogólnopolskiej imprezy turystycznej pod nazwą Rajd Słowaka. Bierze w niej udział młodzież z wszystkich liceów w kraju noszących imię Juliusza Słowackiego. Rajd jest doskonałą okazją do wzajemnego poznania się rówieśników z całej Polski i partnerskich szkół w Republice Czeskiej oraz pogłębiania wiadomości o Beskidzie Śląskim, Żywieckim i Małym gdzie tradycyjnie się odbywa. Równolegle do rajdów, w 1987 roku zainicjowano akcję oczyszczania szlaków beskidzkich z odpadków pozostawionych tam przez pseudoturystów. Poprzez akcję „Czyste Góry” młodzież chce zapobiegać postępującej dewastacji środowiska i przywrócić tym terenom chociaż część ich pierwotnego uroku.

Praca Koła nie ogranicza się jedynie do tego typu działalności. Od wielu lat organizuje ono liczne prelekcje, odczyty oraz imprezy kulturalne przybliżające społeczeństwu piękno świata i problematykę podróżniczą. Członkowie Koła są bardzo częstymi gośćmi mediów, w szczególności Telewizji Polskiej i rozgłośni radiowych, za pośrednictwem których dzielą się swoimi doświadczeniami. Tradycyjną jesienną imprezą w murach szkoły oraz Chorzowskiego Centrum Kultury stał się otwarty dla szerokiej publiczności „Peneplena Travel Festival – Chorzowski Tydzień Podróży”, który jest okazją do obejrzenia interesujących filmów, wysłuchania prelekcji poświęconych wędrówkom i wspinaczkom, spotkań z globtroterami, himalaistami oraz naukowcami związanymi z kierunkami geograficznymi.

Ukoronowaniem wieloletniej działalności Koła Geografów była I Szkolna Wyprawa Geograficzna „Indie – Nepal – Himalaje ‘91”. Dzięki ogromnej pomocy sponsorów, członkowie Koła mogli zwiedzić tak fascynujące miejsca  jak Kathmandu i Pokharę w Nepalu, Varanasi, Khajuraho, Agrę, Fatehpur Sikri, Jaipur czy Delhi w Indiach. Głównym punktem wyprawy był dziesięciodniowy trekking w rejonie Langtang Himal uwieńczony zdobyciem szczytu Tsergo Ri (5.033 m  n.p.m.). Pamiątki i eksponaty etnograficzne spoczywają  w szkolnym muzeum geograficznym, a znacznie wzbogacona kolekcja minerałów zdobyła po raz kolejny pierwsze miejsce na Międzynarodowej Wystawie i Giełdzie Minerałów i Skamieniałości w Sosnowcu w listopadzie 1994 r.

Wyprawa do Indii i Nepalu była pierwszym tego rodzaju przedsięwzięciem w Polsce, stąd też zdobyła szeroki rozgłos w środkach masowego przekazu. Jak się okazuje, było to także pierwsze zorganizowane wejście młodzieży w Himalaje (według informacji Ministerstwa Turystyki Królestwa Nepalu oraz Królewskiego Towarzystwa Geograficznego w Londynie). W uznaniu za organizację ekspedycji Koło Geografów zostało uhonorowane członkostwem The Young Explorers Trust przy Królewskim Towarzystwie Geograficznym (The Royal Geographical Society)  w Londynie.

Na początku 1993 roku udało się Kołu powtórzyć sukces starszych kolegów i sfinalizować projekt II Szkolnej Wyprawy Geograficznej „Indie – Nepal – Himalaje ’93”. Tym razem trasa przebiegała z Delhi przez Jaipur, Agrę, Khajuraho, Benares, Chitwan do Kathmandu, skąd 11-osobowa grupa wyruszyła na dwutygodniowy trekking w rejon Mount Everestu zakończony zdobyciem Kala Pathar (5.545 m n.p.m. – najwyższe wyjście młodzieży w świecie) i zamontowaniem pod południową ścianą Lhotse ufundowanej przez uczniów tablicy pamiątkowej poświęconej pamięci tych, którzy pozostali w górach na zawsze. Po zejściu z gór, przez Darjeeling i Kalkutę wyprawa udała się do Bombaju, skąd po ośmiu tygodniach pobytu na subkontynencie powróciła do Polski. I tym razem szkolne muzeum wzbogaciło się o znaczną ilość eksponatów, a Koło Geografów wyróżniono członkostwem Narodowego Towarzystwa Geograficznego (National Geographic Society) w Waszyngtonie.                                          

Fascynacja kulturą, obyczajami czy też zróżnicowaniem środowiska geograficznego subkontynentu indyjskiego nie mija, a nawet nie maleje. W czasie wakacji letnich 1994 r. dzięki finansowemu i „duchowemu” wsparciu wielu instytucji, firm i osób prywatnych odbyła się III Szkolna Wyprawa Geograficzna „Indie – Pakistan – Karakorum ‘94”. Tym razem penetrowano północno-zachodnią część Republiki Indii (Delhi, Amritsar, Jammu, Srinagar, Leh, Manali, Chandigarh, Agra, Mathura) oraz północny Pakistan (Lahore, Rawalpindi, Islamabad, Gilgit, Karimabad). Uczestnicy wyprawy pokonali autobusem słynną Karakorum Highway oraz odbyli tygodniowy trekking w rejonie Batura Mustagh.

Od chwili przyjazdu do Polski, uczestnicy wyprawy dzielili się swoimi spostrzeżeniami, obserwacjami i wrażeniami z pobytu w Azji, a wygłaszane przez nich prelekcje i odczyty, artykuły prasowe, audycje radiowe i telewizyjne oraz zmontowany przez specjalistów film, pozwalały przybliżyć wielu młodym ludziom, nie tylko ze Śląska, piękno i egzotykę wspaniałej kultury państw subkontynentu indyjskiego.             

IV Szkolna Wyprawa Geograficzna z zimy 1996 r. obejmowała głównie południową część Indii       (Bombaj, Goa, Mangalore, Mysore, Cochin, Madras, Mahabalipuram, Kanchipuram, Bhubaneswar, Konarak, Puri, Kalkuta, Patna) oraz miesięczny pobyt w Nepalu. W Kalkucie uczestnicy wyjazdu zostali przyjęci przez Matkę Teresę, gdzie w Zgromadzeniu Sióstr Miłości złożyli dary w formie lekarstw i sprzętu medycznego. Wizyta w Nepalu połączona była ze zwiedzaniem Doliny Kathmandu, trekkingiem w Helambu Himal, raftingiem na rzece Trisuli oraz fotograficznym safari na Nizinie Teraju. W drodze powrotnej do Delhi zatrzymano się w Varanasi, Agrze i Jaipurze.

V Szkolna Wyprawa Geograficzna odbyła się w 500. rocznicę odkrycia morskiej drogi do Indii przez Vasco da Gamę, pod honorowym patronatem Ambasadora Republiki Indii w RP i Prezydenta Miasta Chorzów oraz medialnym Radia Katowice. Wyprawa trwała 62 dni i brało w niej udział 18 uczestników oraz dziennikarka Radia Katowice. Intencją organizatorów Wyprawy było uczczenie rocznicy dopłynięcia przez flotyllę portugalską do wybrzeży Indii w 1498 roku. Trasa Wyprawy wiodła przez południowe Indie (Madras, czyli Chennai, Kalkuta), Bangladesz (Khulna, Bagherhat, Dhaka), Indie północno-wschodnie (Agartala, Shillong, Guwahati, Gangtok, Darjeeling), Nepal (Nizina Teraju, Dolina Kathmandu, trekking w rejon Annapurny, Lumbini) oraz północne Indie (Kushinagar, Varanasi, Agra, Jaipur, Delhi). Nawiązując do tradycji poprzednich wypraw, przekazano dar w formie lekarstw jednemu z indyjskich szpitali oraz Zgromadzeniu Sióstr Miłosierdzia, gdzie też modlono się nad grobem Matki Teresy. Tego typu darowizny cieszą się ogromną wdzięcznością lekarzy, a informacje o nich i o samych wyprawach trafiają do ogólnokrajowej prasy („The Times of India”). Piąty wyjazd Koła Geografów zaowocował wydaniem obszernej publikacji, zawierającej także listę sponsorów, dzięki hojności których wyprawa ta mogła zostać zrealizowana. Po raz pierwszy fotogramy wykonane w czasie wyprawy eksponowane były na wystawach, m.in. w Klubie Międzynarodowej Prasy i Książki w Katowicach, Galerii Polskiego Radia w Katowicach oraz Muzeum Miejskim w Chorzowie.

Rok 1999 to Rok Jubileuszu Szkoły i Rok Słowackiego Ponad Granicami. Koło Geografów „Peneplena” postanowiło upamiętnić go poprzez organizację miesięcznego wypadu na wyspy Archipelagu Malajskiego. VI Szkolna Wyprawa Geograficzna „Indonezja ‘99” pozwoliła poznać młodzieży nadzwyczajne walory przyrodnicze (wilgotne lasy równikowe, wulkany, rafy koralowe), ślady starych kultur azjatyckich oraz bogatą mozaikę plemienną wysp: Flores, Sumbawy, Lomboku, Bali i Jawy. Na Komodo młodzi podróżnicy stanęli oko w oko z największymi jaszczurami świata – słynnymi „smokami z Komodo”. Spośród kilku tysięcy zdjęć wykonanych na półkuli południowej, wiele można było obejrzeć na wystawach fotograficznych w Katowicach, Krakowie, Bielsku-Białej, Monachium, Kolonii, Essen oraz w chorzowskim muzeum w czasie Wielkiego Zjazdu Absolwentów, którego honorowymi patronami i gośćmi byli: ówczesny Prezes Rady Ministrów RP – Jerzy Buzek – absolwent „Słowaka” z 1957 roku oraz Prezydent Miasta Chorzów – Marek Kopel. W trakcie każdej z wystaw, także poświeconych innym wyprawom, prezentowana była lista sponsorów.

Niekonwencjonalnym był pomysł poznania jednego z państw afrykańskich. VII Szkolna Wyprawa Geograficzna „Etiopia – Semien ’2001” postawiła sobie za cel eksplorację jedynego chrześcijańskiego państwa Afryki – Etiopii. Trasa podzielona była na kilka etapów. Pierwszy to północ kraju, bogata w zabytki kultury chrześcijańskiej związanej z obrządkiem koptyjskim. Spośród miejsc, które odwiedzono, a były to: Bahar Dar i położone w pobliżu Wodospady Błękitnego Nilu, Jezioro Tana, Gonder, Aksum, Debre Damo i Lalibela, na szczególnie godne uwagi wydają się być te dwa ostatnie. Południe to zupełnie inny rozdział. Tamtejsze parki narodowe są szczególnie bogate w …ludzi. Przemierzając afrykański busz natknięto się na jedno z najniebezpieczniejszych plemion Czarnego Lądu – Mursi. W islamskim Harerze na wschodzie kraju uczestniczono w niecodziennym spektaklu karmienia hien…. metodą usta – usta. Z początkiem września nastąpił powrót do kraju gdzie uczestnicy zostali powitani na lotnisku w Katowicach przez Premiera Rządu RP i Wojewodę Śląskiego.

VIII Szkolna Wyprawa Geograficzna „Indie – Himalaje 2003” należała do najbardziej udanych i efektywnych. Licząca ponad 10.000 km trasa przebiegała między innymi przez kolonię trędowatych w Puri założoną i prowadzoną przez polskiego misjonarza o. Mariana Żelazka – kandydata do Pokojowej Nagrody Nobla oraz uznawaną wówczas za najwyższą przejezdną przełęcz świata Khardung La (5.620 m n.p.m.). Owocem wyjazdu jest chociażby wydanie naukowego sprawozdania z wyprawy oraz liczne odczyty prowadzone przez uczestników ekspedycji, w tym w tak prestiżowych ośrodkach jak np. Klub Podróżniczy „Wagabunda” w Krakowie, Studenckie Koło Podróżników „Denali” przy Uniwersytecie Śląskim, w siedzibie Polskiego Towarzystwa Geograficznego, szkołach, placówkach kulturalnych czy też w ramach warsztatów dla nauczycieli geografii.

W czasie letnich wakacji roku 2004 odbył się kolejny wyjazd 15 – osobowej grupy licealistów. Tym razem celem były ciekawe kulturowo i przyrodniczo kraje Półwyspu Indochińskiego: Myanmar (d. Birma), Laos, Kambodża i Tajlandia. Obszar okazał się niezmiernie zróżnicowany nie tylko pod względem poziomu rozwoju gospodarczego, ale także niesamowitą mozaiką etniczną. Z jednej strony młodym ludziom dane było przeżywać niezwykłe przygody, jak „własnoręczną” naprawę drogi w Laosie czy też ucieczkę przed słoniem w dżungli Khao Yai, z drugiej zaś poznawać przerażający ogrom zbrodni Czerwonych Khmerów. Wyprawa ta była kolejną, niezwykłą lekcją geografii i historii.

W roku 2005 młodzi chorzowscy podróżnicy odbyli jubileuszową X Szkolną Wyprawę Geograficzną „Sri Lanka – Indie 2005”. W ramach współpracy międzyszkolnej, oprócz bogatego programu naukowego, pomagali w odbudowie C. W. W. Kannangara College – szkoły w Galle na Sri Lance zniszczonej w czasie tsunami. Zwiedzali po raz pierwszy niedostępne dla turystów północno – wschodnie stany Indii.

Trasa XI Szkolnej Wyprawy Geograficznej z 2007 roku objęła Nepal i Indie. Chorzowscy podróżnicy przemierzyli 15 tysięcy kilometrów zwiedzając urokliwe zabytki Nepalu, przedzierając się przez zatopiony przez monsunową powódź stan Bihar, oglądając starożytne świątynie Ellory i Ajanty, prehistoryczne malowidła naskalne w Bhimbetce. 31 sierpnia 2007 roku 31 – osobowa grupa uczniów i absolwentów dostąpiła zaszczytu prywatnej audiencji u Jego Świątobliwości XIV Dalajlamy Tybetu. Dalajlama za pośrednictwem uczniów Słowaka przekazał specjalne przesłanie do polskiej młodzieży.

Półwysep i Archipelag Malajski był obszarem eksploracji XII Szkolnej Wyprawy Geograficznej w czasie wakacji 2008 roku. Tym razem skoncentrowano się przede wszystkim na obserwacji przyrody – zarówno tej ożywionej, jak i nieożywionej. Tę pierwszą uczestnicy mieli możność podziwiać chociażby z łodzi płynących rzeką Kinabatangan w północnej części Borneo czy też spotkania oko w oko z orangutanami na trzeciej pod względem wielkości wyspie Ziemi. Obejrzawszy zabytki Bali i Jawy, podróżnicy zatrzymali się na Sumatrze, przekraczając tam równik i wędrując wśród niezliczonej ilości wulkanów, często wypełnionych kraterowymi jeziorami. Jedna z tych wędrówek uwieńczona była wejściem na czynny wulkan Mount Sibayak, którego huczący siarkowymi wyziewami krater przypomniał wszystkim o potędze drzemiącej we wnętrzu naszej planety.

Kolejna wyprawa licealistów z Chorzowa miała miejsce w czasie ferii letnich 2009 roku – Roku Juliusza Słowackiego i jednocześnie roku jubileuszu Szkoły a jej geograficznym celem były Indie. Pierwsze trzy tygodnie jej uczestnicy w rekordowej ilości 25 osób spędzili na poznawaniu pustynnego Radżastanu odwiedzając między innymi położone z dala od turystycznych szlaków Kumbalgarh, Bundi i Ranakpur. Przez niemal miesiąc wyprawa penetrowała Himalaje i Karakorum w północnoindyjskich stanach Jammu & Kashmir oraz Himachal Pradesh. Przez ponad trzy tygodnie uczestnicy nie zjeżdżali poniżej 3.500 m n.p.m., a siedmiokrotnie przekraczali wysokość 5.000 m nad poziomem morza. Pobyt w pustynnej Dolinie Nubry oraz nad turkusowymi jeziorami Pangong Tso i Tso Moriri łączył w sobie wrażenia wywołane pięknem a jednocześnie surowością natury. W stolicy Ladakhu – Leh, ekipa ze „Słowaka” miała okazję spotkać Dalajlamę w czasie jego przejazdu przez miasto, zaś w położonej w Małych Himalajach Shimli, przenieść się w wyobraźni do małego angielskiego miasteczka.

Ze względu na wyjątkowe wartości wychowawcze, w szczególności kształtowanie tolerancji i przygotowanie młodzieży do dialogu międzykulturowego, patronat nad XIV Szkolną Wyprawą Geograficzną „Indie – Himalaje 2011” objął Parlament Europejski. Jej trasa biegła z Chennai – stolicy Tamilnadu, wzdłuż Wybrzeża Koromandelskiego do Kolkaty. Przez kilka dni nauczyciele i uczniowie pracowali w ramach wolontariatu w ośrodkach pomocy prowadzonych przez Zgromadzenie Sióstr Miłości, biorąc przykład z bł. Matki Teresy i przekazując dar w postaci bycia i pomocy cierpiącym i umierającym dorosłym i dzieciom. Chorzowianie dotarli także do wioski Bodhgaya – najważniejszego miejsca dla buddystów. Dalsza trasa biegła Niziną Hindustańską do Pendżabu, Kaszmiru i Ladakhu, a później przez wysokie himalajskie przełęcze do Manali, corbusieurowskiego Chandigarhu, przez Rajasthan do Delhi. W wyprawie uczestniczyła rekordowa ilość 31 osób, a na jej trasie, jak zawsze spotykaliśmy absolwentów „Słowaka” – najbardziej podróżniczej szkoły w Polsce.

Dwa lata później, w lipcu i sierpniu 2013 roku, kolejna ponaddwudziestoosobowa ekipa licealistów wyruszyła na XV Wyprawę „Słowaka”. Podróżowali i poznawali Rajasthan, Gujarat, w tym miejsca związane z Mahatmą Gandhim – człowiekiem, który zmienił oblicze świata, odwiedzili świątynie Karnataki, zieloną Keralę i podobnie jak poprzednicy, spędzili dni kilka pracując jako wolontariusze w Kolkacie. Dotarli także do buddyjskiego Sikkimu, zawieszonego pod niebotyczną Kangchenjungą – trzecim szczytem Ziemi. Nie ominęli tak ważnych miejsc jak Agra i Delhi.

W kwietniu 2015 roku usłyszeliśmy o tragicznym trzęsieniu ziemi, które dotknęło Nepal – miejsce często przez nas odwiedzane. XVI Szkolną Wyprawę Geograficzną, która rozpoczęła się w drugiej dekadzie lipca a skończyła w pierwszej września, poprzedziło kilka akcji charytatywnych, zorganizowanych na terenie szkoły i miasta Chorzowa. Z prawie dwoma tysiącami dolarów pomocy, uzbieranych przez naszych wolontariuszy, ruszyliśmy na subkontynent. Pierwszy okres wyprawy spędziliśmy w Rajasthanie, skąd przedostaliśmy się do Kolkaty i jak zwykle udaliśmy się do pracy jako wolontariusze Sióstr Miłości. Drugi etap naszej podróży stanowił pobyt w Nepalu. Oprócz Parku Narodowego Chitwan a także zwiedzania Kathmandu, Patanu i zrujnowanego przez wstrząsy Bhaktapuru, skoncentrowaliśmy się na pomocy uczniom White Pearl Academy w Kathmandu i Shree Parbati Higher Secondary School w górskiej wiosce Dhungkharka. Dalsza część wyprawy – przez Uttar Pradesh, Pendżab, Kashmir, Ladakh, odkrywany przez nas, niedostępny region Spiti w Himalajach, Himachal Pradesh, aż do Delhi miała jak zwykle poznawczy charakter.

Wakacyjny wyjazd roku 2017 miał nieco inny charakter. 29-osobowa grupa uczniów – licealistów i gimnazjalistów „Słowaka” wraz z opiekunami udała się w stosunkowo rzadko odwiedzany rejon Indii – zachodni Gujarat. W okolicach Jamnagaru wędrowali wraz ze świadkami historii szlakiem polskich dzieci – uchodźców z czasów II wojny światowej. Nawiązli przyjaźnie ze swoimi rówieśnikami z indyjskich szkół, zostali przyjęci przez księżną Hershad Kumari – córkę Dobrego Maharadźy, który w tragicznych czasach wojny uratował tysiące polskich istnień. W czasie podróży liczącej ponad piętnaście tysięcy kilometrów postawili stopę na Przylądku Komoryn, odwiedzili położone poza głównymi szlakami starożytne zabytki Karnataki, odkrywali egzotyczną woń przypraw Kerali, jako wolontariusze służyli chorym w Kalkucie, spędzili dni kilka w jednym z najbardziej nieprzyjaznych człowiekowi środowisk – Sundarbanach – Delcie Śmierci, obserwowali kulturowe zróżnicowanie Uttar Pradesh i tętniącą nowoczesnością stolicę Indii – Nowe Delhi.

W roku 2018 Koło Geografów „Peneplena” rozpoczęło przygotowania do XVIII Szkolnej Wyprawy Geograficznej, zaplanowanej na letnie wakacje 2019 roku.

Celami edukacyjnymi szkolnych wypraw geograficznych są między innymi:

• poznanie środowiska przyrodniczo – geograficznego południowej Azji,
• zapoznanie się z kulturą i zróżnicowaniem etnicznym i religijnym na omawianym obszarze,
• prowadzenie obserwacji przyrodniczych, demograficznych oraz socjologicznych oraz wykształcenie umiejętności ich gromadzenia, przetwarzania i wykorzystywania,
• rozwijanie poczucia tolerancji oraz wrażliwości,
• kreowanie postaw otwartych, wolnych od szowinizmu, przesądów rasowych, narodowych oraz religijnych uprzedzeń,
• wspieranie ludzi biednych, głodujących, chorych lub prześladowanych – także poprzez udział w wolontariacie w Polsce oraz w czasie wyjazdów,
• kształtowanie umiejętności organizacyjnych,
• nauka zachowania się w sytuacjach nietypowych,
• kształtowanie postaw proekologicznych na podstawie obserwowanych zagrożeń,
• rozwijanie pasji poznawczych,
• wykonanie i opracowanie dokumentacji fotograficznej oraz wzbogacenie zbiorów etnograficznych dla celów ekspozycyjnych,
• prowadzenie odczytów, pokazów slajdowych i prezentacji multimedialnych dla młodzieży szkolnej, studentów i nauczycieli oraz na festiwalach podróżniczych i ośrodkach kultury na obszarze Polski oraz w partnerskich placówkach za granicą.

Koło Geografów „Peneplena”